Immutable X: ซื้อ NFT ด้วย fee ถูก ๆ

5 min readMar 4, 2022

Immutable X (source: https://thecoinshark.net/crypto-trading/immutable-x-raised-over-125-million-in-just-an-hour-of-token-sale-on-coinlist)

ใครถือ Non-Fungible Token (NFT) บ้างครับ? ถึงแม้ว่าหลาย ๆ คนอาจจะยังไม่เคยซื้อ แต่ก็คงเคยได้ยินคำว่า NFT มาบ้างใช่ไหมครับ และผมเชื่อว่าทุก ๆ คนคงจะพอทราบอยู่แล้วว่าการซื้อ-ขาย NFT ก็เป็นอีกหนึ่งทางเลือกในการลงทุนในโลกคริปโตเคอร์เรนซี เราเห็นคอลเลกชันดัง ๆ อย่าง BAYC, CryptoPunks หรือ NFT ประเภทเพลง / อัลบั้มที่ศิลปินปล่อยออกมาแล้วมีราคาที่สูงขึ้นเรื่อย ๆ แต่ทำไมเราถึงยังไม่ลองซื้อ NFT กันนะ?

เหตุผลหลักข้อหนึ่งคงจะเป็นเรื่องของค่าธรรมเนียมการทำธุรกรรม (gas) ครับ ต้องยอมรับว่าถึงแม้ในปัจจุบันบล็อกเชนที่สามารถเขียน smart contract ได้หลาย ๆ ตัว เช่น Solana / BNB Chain / Harmony ก็มีตลาดซื้อขาย NFT อยู่บนบล็อกเชน และสามารถทำธุรกรรมด้วยค่า gas ที่ถูก แต่ก็ต้องยอมรับครับว่าตลาด NFT ที่ใหญ่ที่สุด ก็คือ Ethereum ที่เปรียบเสมือนต้นกำเนิดความคลั่งไคล้ NFT ตลาดซื้อขาย NFT ดัง ๆ อย่างเช่น OpenSea / Rarible หรือแอพพลิเคชันที่เกี่ยวข้องกับ NFT ที่มีผู้ใช้งานเยอะ ๆ อย่าง The Sandbox หรือ Decentraland ก็ถูกสร้างขึ้นบน Ethereum ครับ (อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับ The Sandbox ได้ที่นี่ และ Decentraland ได้ที่นี่) และถ้าพูดถึง Ethereum สิ่งที่หลาย ๆ คนคิดเหมือนกัน ก็คงจะเป็นค่า gas ที่ค่อนข้างแพงครับ ข้อจำกัดเรื่องค่า gas เป็นข้อจำกัดสำคัญที่ทำให้ตลาด NFT ยังไม่สามารถขยายฐานไปยังผู้ใช้งานที่ไม่ได้มีต้นทุนสูงนัก การซื้อ NFT บนบล็อกเชนอื่น สำหรับผู้ใช้งานหลาย ๆ คน ก็ไม่ได้ให้ความรู้สึกเหมือนซื้อบน Ethereum ครับ วันนี้ผมจะพาทุก ๆ คนมารู้จักกับเทคโนโลยีใหม่ที่จะช่วยให้การซื้อ NFT บน Ethereum มีค่า gas ที่ถูกลง นั่นก็คือ Immutable X ครับ ส่วนจะมีรายละเอียดเป็นอย่างไรบ้าง ไปติดตามกันครับ

What is Immutable X?

Immutable X เป็น Ethereum layer-2 scaling solution ครับ นั่นคือตัวโปรเจกต์ถูกสร้างขึ้นมาครอบบล็อกเชนของ Ethereum เพื่อแก้ปัญหาบางอย่างที่ Ethereum กำลังเจออยู่ ถ้าหากพูดถึง layer-2 scaling ก็ไม่ได้มีแค่ Immutable X นะครับ โปรเจกต์ตัวอื่น ๆ ที่หลาย ๆ น่าจะรู้จักกันดี เช่น Polygon (อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับ Polygon ได้ที่นี่) / Optimism / Arbitrum ซึ่งโปรเจกต์กลุ่มนี้ก็เป็น layer-2 เหมือนกัน แต่ Immutable X จะแตกต่างจาก layer-2 ตัวอื่น ๆ ตรงที่ Immutable X ถูกสร้างขึ้นมาสำหรับ NFT โดยเฉพาะ ทำให้โครงสร้างของบล็อกเชนมีความแตกต่างจาก layer-2 ตัวอื่น ๆ ครับ

โปรเจกต์ Immutable X เกิดจากความร่วมมือของสองบริษัท คือ Immutable ซึ่งเป็นบริษัทที่พัฒนาเกี่ยวกับ NFT และเกมบนบล็อกเชน และ Starkware ซึ่งเป็นบริษัทที่ทำ Stark ซึ่งเป็นเทคโนโลยีที่ช่วยพัฒนาประสิทธิภาพของบล็อกเชนอย่าง Ethereum ครับ (ซึ่งจะลงรายละเอียดในส่วนถัดไป)

Immutable X ถูกสร้างขึ้นมาเพื่อขยายฐานการใช้งาน NFT บน Ethereum โดยมีความตั้งใจจะแก้ปัญหา gas แพง โดยจะทำให้การทำธุรกรรมด้วย NFT (ซื้อ / ขาย / mint) มีค่า gas ที่ถูกลง ซึ่งถ้าอ้างอิงตามเว็บของ Immutable X ตัวบล็อกเชนสามารถรองรับการทำธุรกรรม 9,000 ธุรกรรมต่อวินาที (tps) ในขณะที่ค่า gas ถูก และความปลอดภัยจาก Ethereum ไม่ได้ลดลงไปแต่อย่างใด ในส่วนของค่าธรรมเนียมธุรกรรมทาง Immutable X ยังเคลมว่าค่า gas เท่ากับ 0 อีกด้วยครับ

Blockchain Architecture

ZK Rollup Technology

Rollup technologies (source: https://blog.idex.io/all-posts/o2-rollup-overview)

Immutable X ใช้เทคโนโลยี Zero-Knowledge (ZK) Rollup ที่ชื่อว่า StarkEx ซึ่งถูกพัฒนาขึ้นโดย Starkware ครับ ZK Rollup เป็นเทคโนโลยีที่ถูกใช้ใน layer-2 โดยการทำงานของมันคือการ “รวบ” ธุรกรรมหลายร้อยธุรกรรมให้เป็นธุรกรรมเดียวเพื่อเพิ่มความเร็วครับ

ลองจินตนาการ Ethereum เป็นสมุดหนึ่งเล่มก็ได้ครับ การตรวจสอบธุรกรรมบน Ethereum คือการที่เราเขียนข้อความบางอย่างลงไปในหนึ่งหน้าสมุด แล้วมีใครสักคนมาตรวจสิ่งที่เราเขียนว่าถูก ก็ถือว่าธุรกรรมสำเร็จ ทำแบบนี้ไปทีละหน้า ๆ จะทำซ้ำกี่รอบก็ขึ้นอยู่กับความยาวของสิ่งที่เราจะเขียน
ZK Rollup คือการที่เราใช้กระดาษเปล่าแผ่นใหญ่หนึ่งแผ่น แล้วเขียนทุกอย่างที่เราจะเขียนลงในกระดาษแผ่นนั้น (สมมติว่าสิ่งที่เราอยากเขียนมันกินความยาว 10 หน้าสมุด แต่พอมาเขียนบนกระดาษแผ่นใหญ่ ก็ใช้กระดาษแค่แผ่นเดียว) จากนั้น “พับ” (roll up) กระดาษแผ่นนั้นแล้วสอดไว้ในสมุด เวลาใครมาตรวจ ก็ตรวจกระดาษแผ่นนั้นแทน ก็จะสามารถตรวจปริมาณข้อมูล (จำนวนธุรกรรม) ได้เยอะขึ้นในหนึ่งหน่วยเวลา เลยทำให้บล็อกเชนเร็วขึ้นครับ

ซึ่ง ZK Rollup ก็จะมีเทคโนโลยีในการตรวจสอบทุก ๆ ธุรกรรมที่ถูกมัดรวมเข้าด้วยกัน (เรียกว่า Proof-of-Validity) ก่อนที่จะส่งก้อนธุรกรรมไปยัง layer-1 ครับ ซึ่งการเพิ่มขั้นตอนการตรวจสอบธุรกรรมก่อนส่งเข้า layer-1 เพิ่มความปลอดภัยให้กับบล็อกเชนได้เยอะเลยทีเดียว แต่ในขณะเดียวกันก็ทำให้บล็อกเชนช้าลงเนื่องจากมีขั้นตอนเพิ่มขึ้น เป็นการลดความสามารถในการขยายตัว (scalability) ของบล็อกเชนไป และในขณะเดียวกัน เนื่องจาก ZK Rollup ทำการมัดรวมและตรวจสอบธุรกรรมก่อนส่งรายการไปที่ Ethereum ทำให้ผู้ใช้งานไม่จำเป็นต้องเสียค่า gas เหมือนกับที่ทำธุรกรรมบน Ethereum ครับ

นอกจากนี้ โดยปกติแล้ว ZK Rollup จะใช้เทคโนโลยีที่เรียกว่า Succinct Non-Interactive Argument of Knowledge (SNARK) แต่สำหรับ Immutable X แล้ว ZK Rollup ถูกดัดแปลงให้ใช้เทคโนโลยีที่เรียกว่า Scalable Transparent Argument of Knowledge (STARK) โดยความแตกต่างของสองเทคโนโลยีนี้คือกลไกการเข้ารหัส (encrypt) ข้อมูลที่ถูกตรวจสอบแล้วครับ

ใน SNARK จะมีชุดโปรแกรมที่เป็นฟังก์ชันตั้งต้นในการเข้ารหัสข้อมูลสำหรับทุก ๆ ครั้งที่มีการเข้ารหัสเกิดขึ้น (ซึ่งเป็นฟังก์ชันที่นักพัฒนาที่นำ SNARK ไปพัฒนาต่อจะเข้ามายุ่งเกี่ยว) ส่วน STARK จะไม่ได้มีฟังก์ชันตั้งต้นครับ นั่นแปลว่าถ้าเราพูดถึงความโปร่งใส่ STARK จะถือว่าโปร่งใสกว่า SNARK (เพราะถ้า SNARK ถูกเจาะฟังก์ชันตั้งต้นที่กล่าวไป กระบวนการตรวจสอบธุรกรรมทุกอย่างจะผิดหมดเลย) แต่ STARK เองก็มีข้อด้อยตรงที่ตัวไฟล์ที่ผ่านการตรวจสอบความถูกต้องแล้วจะมีขนาดใหญ่กว่า SNARK (และจะส่งผลกับพื้นที่เก็บข้อมูลที่ใช้เวลาเขียนธุรกรรมลงบนบล็อกเชนหลัก) ซึ่งทาง Immutable X ก็รับรู้ถึงจุดด้อยตรงส่วนนี้ แต่เพื่อความปลอดภัยของบล็อกเชน จึงเลือกใช้ STARK นั่นเองครับ

SDK

ทาง Immutable X ยังมีการทำ software development kit (SDK) สำหรับนักพัฒนานำไปใช้พัฒนาต่อ ซึ่ง SDK ก็จะช่วยในการเชื่อมต่อ API โดยในปัจจุบันรองรับ TypeScript (และภาษาอื่น ๆ จะตามมาในอนาคต) ซึ่ง SDK ก็จะทำให้นักพัฒนาสามารถสร้างแพลตฟอร์ม NFT เพื่อเชื่อมต่อกับ Immutable X ได้รวดเร็วขึ้นครับ

Immutable X’s Link

เป็น layer ที่ทำหน้าที่เป็นตัวกลางในการเชื่อมต่อ Immutable X เข้ากับกระเป๋า Ethereum อย่าง Metamask ครับ ข้อดีคือเวลาเราจะใช้งาน Immutable X ซึ่งเป็น layer-2 บนกระเป๋าอย่าง Metamask เราไม่จำเป็นต้องเปลี่ยน network บน Metamask เหมือนเวลาจะใช้ layer-2 ตัวอื่นอย่าง Optimism หรือ Polygon ซึ่งก็เพิ่มความสะดวกให้กับผู้ใช้งานที่ใช้งาน Ethereum เป็นปกติได้เยอะเลย

แล้วเวลาทำธุรกรรมล่ะ?

ก็ทำบน Ethereum นั่นแหละครับ อย่างที่กล่าวไปว่าจริง ๆ แล้ว Immutable X เป็น layer-2 scaling แบบ ZK Rollup ใช่ไหมครับ ซึ่งจริง ๆ แล้วเวลาจะกดเชื่อมต่อกับแอพพลิเคชัน หรือสั่งทำธุรกรรมต่าง ๆ เราก็จะต้องมาสร้างคำสั่งบน layer-2 network แต่ตัว Link นี่แหละครับที่ช่วยให้ผู้ใช้งานสามารถสั่งทำธุรกรรมใด ๆ จาก Ethereum network ได้เลย

Immutable X Marketplace

เรียกว่าเป็นเว็บหลักของ Immutable X ในตอนนี้เลยก็ได้ครับ ตลาดซื้อขาย NFT ตัวนี้ทำหน้าที่เป็นสถานที่ให้ผู้ใช้งานทำการซื้อ-ขาย NFT ต่าง ๆ ใน Immutable X ecosystem ซึ่งการมีตลาดซื้อขายก็ช่วยเพิ่มความง่ายในการซื้อ-ขาย ทั้งผู้สร้าง NFT เองที่สามารถนำผลงานของตัวเองมาวางขายได้ที่นี่ โดยไม่ต้องสร้างแพลตฟอร์มเอง และใครที่อยากซื้อ ก็มาเลือกผลงานที่ชอบได้ที่นี่เช่นกัน นอกจากนี้ Immutable X marketplace ยังอนุญาตให้ผู้ใช้งานตรวจสอบประวัติการทำธุรกรรมใด ๆ บนบล็อกเชนได้อีกด้วย ถือเป็นการเพิ่มความมั่นใจอีกหนึ่งทางครับ

ตัว marketplace รองรับ ERC-721 และ ERC-1155 ซึ่งเป็นมาตรฐานการสร้าง NFT บน Ethereum ดังนั้นผู้ใช้งานสามารถมั่นใจได้ว่า NFT ที่ซื้อบนแพลตฟอร์มนี้จะสามารถถูกนำไปใช้หรือขายต่อได้บนแพลตฟอร์มอื่น ๆ ครับ

IMX

เป็นโทเคนตามมาตรฐาน ERC-20 ซึ่งเป็นโทเคนประจำบล็อกเชนของ Immutable X ซึ่งจะมีการใช้งานต่าง ๆ ดังนี้

ใช้ซื้อ NFT: เมื่อผู้ใช้งานทำการซื้อ NFT บน Immutable X จะต้องจ่ายด้วย IMX และทุก ๆ การซื้อ จะมีส่วนแบ่ง 2% ที่จะถูกหักออกจากมูลค่าซื้อรวม 2% นี้จะถูกเก็บไว้ใน staking pool (ผู้ใช้งานที่ไม่ได้ถือ IMX แต่ถือ ETH ก็ซื้อ NFT ได้ครับ ถ้าซื้อด้วย ETH ตัว marketplace จะแปลง ETH เป็น IMX แล้วหักส่วนแบ่งให้โดยอัตโนมัติครับ) ซึ่ง pool ดังกล่าวในอนาคตจะถูกแจกจ่ายให้กับคนที่ถือ IMX หรือมีประวัติการซื้อ/ถือ NFT บนบล็อกเชนครับ
ใช้เป็น governance token โดยคนที่ทำการวาง (stake) IMX จะได้รับสิทธิ์ในการโหวตยอมรับหรือปฏิเสธร่างการอัพเกรดบล็อกเชน (proposal) ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นการกำหนดอัตราผลตอบแทน / การอัพเกรดต่าง ๆ ภายในโปรเจกต์ / การใช้งานโทเคนกองกลาง หรืออื่น ๆ อีกมากมายครับ

โดยในตอนแรก IMX ถูกกำหนดอุปทานตั้งต้น (initial supply) ไว้ที่ 20 ล้านเหรียญ แต่ถูกเพิ่มเป็น 2,000 ล้านในเดือนตุลาคม 2021 โดยอุปทานดังกล่าวจะถูกแบ่งออกเป็น 4 ส่วน

Ecosystem Development (52%) โดยจะถูกให้เป็นรางวัลกับผู้ที่มีส่วนร่วมในการพัฒนาและเพิ่มฐานผู้ใช้งาน ซึ่งแบ่งย่อยได้อีก 2 กลุ่ม คือ Daily Rewards คือผู้ใช้งานที่ผลิต (mint) หรือซื้อ-ขาย NFT บนบล็อกเชนและอีกกลุ่มคือนักพัฒนาที่เสนอโปรเจกต์ที่น่าสนใจให้กับทาง Immutable X Foundation ก็จะได้รับโทเคนเป็นทุนให้ไปพัฒนาโปรเจกต์นั้น ๆ ต่อไป
Project Development (25%) สำหรับทีม Immutable X เอง เพื่อนำไปพัฒนาโปรเจกต์ต่าง ๆ ในอนาคต
Token Sales (19%) เปิดขายทั้ง private และ public sale
Foundation Reserve (4%) เก็บเป็นทุนสำรองไว้ เผื่อกรณี liquidity ลดลงผิดปกติ หรือเกิดเหตุไม่คาดคิดขึ้นครับ

Projects

God’s Unchained

เป็นเกม play-to-earn เกมแรกบน Immutable X ครับ ลักษณะจะเป็นเกมการ์ดคล้าย ๆ กับ Heartstone โดยผู้เล่นสามารถซื้อ-ขายการ์ดซึ่งเป็น NFT ได้ และแน่นอนว่า NFT เหล่านั้นมีมูลค่าจริง ๆ และสิทธิ์ในการครอบครองการ์ดต่าง ๆ ของผู้เล่น ถูกบันทึกไว้บนบล็อกเชน นั่นแปลว่าการ์ดเป็นของเราจริง ๆ ครับ ในส่วนของชุมชนคนเล่นเกมนี้ก็มีการจัดการแข่งขันชิงเงินรางวัลอยู่เรื่อย ๆ ถือเป็นเกมที่มีชุมชนผู้เล่นใหญ่ระดับนึงเลย สำหรับใครที่สนใจอยากลองเล่นก็ดาวน์โหลดได้ที่นี่เลยครับ

Moody Krows

เป็น NFT collection ของเจ้า Moody Krows ซึ่งเป็นอีกาที่มีลักษณะต่าง ๆ กันทั้งหมด 10,000 รูปแบบ ซึ่งในอนาคตก็จะมีการสร้างชุมชนของคนที่ถือ NFT และมีสิทธิประโยชน์อื่น ๆ ตามมาครับ

Guild of Guardians

เป็นเกม free-to-play RPG บนมือถือ ซึ่งในวันที่ผมเขียนบทความนี้ยังไม่ได้ปล่อยออกมาให้ลองเล่น แต่ก็มีคนลงชื่อรอในรายชื่อรอทดลองเล่น (waitlist) กว่าแสนคนแล้วครับ ลักษณะจะเป็นเกม multiplayer ที่ผู้เล่นจะใช้ตัวละครของตนสู้กับตัวละครอื่น ๆ และเพิ่มเลเวลไปเรื่อย ๆ ครับ ซึ่งในเกมก็จะมีตลาดซื้อขายไอเทมหรือตัวละครต่าง ๆ เหมือนเกมทั่วไป แต่ NFT (ตัวละคร / ไอเทม) ในเกมก็จะมีมูลค่าจริง ๆ นั่นเอง ซึ่งถ้าอ้างอิงตาม roadmap ตัวเกมใกล้จะปล่อยออกมาให้เล่นแล้วครับ

Concerns

Layer-2 Scaling Solutions (source: https://blockspaper.com/th/article/654)

ถ้าพูดถึง layer-2 ที่ถูกออกแบบมาสำหรับ NFT และ Gaming โดยเฉพาะ ก็คงปฏิเสธไม่ได้ว่า Immutable X ถือเป็นเจ้าแรกที่ปล่อย layer-2 ที่มีลักษณะแบบนี้ออกมา แต่ถ้าพูดถึง layer-2 ในภาพรวม ก็ต้องบอกว่า Immutable X มีคู่แข่งอีกหลายตัวครับ ไม่ว่าจะเป็น Optimism หรือ Arbitrum ที่ใช้ Optimistic Rollup หรือ Polygon ที่ใช้ Hermez ซึ่งเป็น ZK Rollup ในแบบฉบับ Polygon เอง ถ้า layer-2 เหล่านั้นมีการพัฒนาแพลตฟอร์มที่เกี่ยวข้องกับ NFT หรือเกมแบบจริงจัง ประกอบกับการใช้งานที่หลากหลายกว่า (เช่นมี DApp ไปเปิดบนบล็อกเชนเหล่านั้น) ก็อาจจะทำให้ผู้ใช้งานย้ายไปใช้บล็อกเชนเหล่านั้นแทนที่จะเป็น Immutable X ครับ รวมถึง Ethereum เองที่เพิ่งมีการอัพเกรดครั้งใหญ่ เปลี่ยนกลไกฉันทามติจาก proof-of-work เป็น proof-of-stake และในอนาคตจะมีการเพิ่มเทคโนโลยี sharding ซึ่งจะช่วยแก้ปัญหาเรื่องค่า gas ที่แพง ก็อาจจะกลายเป็นคำถามสำคัญว่า layer-2 ยังจำเป็นสำหรับ Ethereum อยู่หรือไม่ครับ

Summary

NFT กำลังเป็นที่นิยมในปัจจุบัน และผมเชื่อว่าความนิยมนี้จะยังเพิ่มขึ้นต่อเนื่องในอนาคต NFT ไม่ได้มีแค่รูปภาพหรืองานศิลปะ แต่ยังมีรูปแบบอื่น ๆ เช่น เพลง ที่ดินในโลกเสมือน ของหรือตัวละครในเกม และอื่น ๆ อีกมากมายที่เล่นกับแนวคิดของความหายาก (scarcity) ก็สามารถถูกนำมาสร้างเป็น NFT ได้ครับ ถึงแม้ในปัจจุบันจะมีทั้ง NFT ที่มีมูลค่ามหาศาล กับ NFT ที่แทบจะไม่มีมูลค่าหลงเหลืออยู่แล้ว แต่ก็คงปฏิเสธไม่ได้ครับว่าบล็อกเชนหรือแพลตฟอร์มที่ถูกสร้างขึ้นมาเพื่อรองรับการทำธุรกรรมที่เกี่ยวข้องกับ NFT คงจะได้ประโยชน์จากกระแสส่วนนี้ไปไม่น้อย Immutable X เองก็ถือเป็น layer-2 scaling solution เจ้าแรกของ Ethereum ที่สร้างขึ้นมาเพื่อ NFT โดยเฉพาะ ทำให้ Immutable X ถือเป็นโปรเจกต์ที่น่าสนใจไม่น้อยเลยครับ ถ้าหากในอนาคต มีการจับมือเป็นพันธมิตรร่วมกับโปรเจกต์หรือ marketplace ดัง ๆ และมีแอพพลิเคชันมาเปิดเพิ่ม layer-2 ตัวนี้ก็มีโอกาสโตได้อีกเยอะเลยครับ